تلفیق نگاه نو با مضامین، رنگها و حال و هوای هنر و نقاشی ایرانی
"محمود جوادیپور" نقاش، گرافیست و از پیشگامان هنر نوگرای ایران بود. وی در رشتههای گرافیک، نقاشی، تصویرسازی و چاپ دستی فعالیت داشت و در دانشگاه تهران و هنرستان هنرهای زیبا هم تدریس میکرد.
از جوادی پور به عنوان یکی از نخستین پایهگذاران جنبش نقاشی نوگرای ایران تجلیل شدهاست. آثار این هنرمند در برخی موزههای ایران و آمریکا نگهداری میشوند. او نحصیلاتش را در دانشکده هنرهای زیبای تهران و آکادمی هنرهای زیبای مونیخ دنبال کرد.
جوادی پور مشخصا به اهمیت فرهنگ بومی و نمایش دلالت های تصویری آن باور داشت. وی علاوه بر تجربیات اولیه مدرنیستی اش در شیوه های شناخته شده ای مانند امپرسیونیسم و ژانرهای رایجی چون چهره سازی که حاکی از دغدغه جدی او برای آزمودن شیوه های مدرن اروپایی است، در کارهای بعدی اش به کاوش و جست و جو در موضوعاتی درباره زندگی طبقات محروم در شهرها و به ویژه روستاها پرداخت. در آثارش صحنه هایی را که خود تجربه کرده بود و همچنین برخی چشم اندازهای طبیعی اطراف تهران را با شیوه ای متاثر از گونه ای امپرسیونیسم نشان داد.
مجموعه نقاشی های جوادی پورتعلق او را به زندگی مردم عادی و روش های سنتی زندگی و کار و گاه آیین های سنتی نشان می دهند، اگر چه گرایش او بیشتر تنها نگاهی فولکلور بود تا گرایش های جانبدارانه یا نوستالژیک در مورد موضوع های نقاشی هایش.
اقتباس تصویری از نگارگری ایرانی با همان موضوعات، رویکرد رایج دیگری بود که جوادی پور در نقاشی هایش آزمود.
اگر چه شیوه معمول نقاشی های او در مقایسه با برخی دیگر از هم قطاران نوگرایش محافظه کارانه و بسیار بازنمایانه به نظر می آید، ولی بررسی مجدد مفهوم نوگرایی در آن بافتار کمک می کند که خصلت نوجوی آثار جوادی پور را که بازتابی از همان دغدغه های مشترک بود، بازیابیم.
محمود جوادی پور/ خرمنکوبی/ 1361/ رنگروغن روی بوم/ 68 در 48 سانتی متر
در نگاه نخست به این تابلوی منظره از محمود جوادیپور، بیش از هر چیز دورنمای روشن و درخشان و مسحورکننده اثر، مخاطب را تحت تأثیر قرار میدهد. رنگ طلایی مزرعه و سبز و قهوهایهای تپهها، نور خیرهکننده خورشید بر کپه خرمن، قصهای از یک ظهر گرم تابستانی را روایت میکنند. هنرمند در پلان نخست تصویر، کپه انبوهی را نقاشی کرده که گاوان خرمنکوب دور آن در حال حرکتند. تک درختان سبز و تپهها در دوردست، به عمق تابلو افزودهاند و چشم بیننده را از جلوی تابلو به پسزمینه فرامیخوانند. خطوط مواج، سیر متلاطمی را به سمت آرامش و ایستایی در انتهای چشمانداز طی میکند و بدین ترتیب آرامشی امن به بیننده منتقل میشود.
محمود جوادی پور/ کوچ/ 1324/ رنگ و روغن روی فیبر/ 93 در 70 سانتی متر
اثر حاضر که به دوران تحصیل هنرمند در دانشکده هنرهای زیبای تهران تعلق دارد، از جمله آثاری است که روحیه ملی و سرخوشی زندگی سنتی را در یک نگاه به مخاطب منتقل میکند. نوع پوشش فیگورها، فضاسازی، رنگها و فرمها همگی بیانگر هویت ملی هستند. کاروان در حال کوچ بخش عمدهای از کادر نقاشی را در برگرفته و همه به گونهای در ترکیببندی جای گرفتهاند که گویی از گوشه سمت چپ بالای کادر به گوشه سمت راست پایین کادر در حال حرکتند. مسیر این حرکت خط موربی نامرئی ایجاد کرده که پویایی تصویر را دوچندان میکند. رنگهای درخشان و زنده نیز در همین مسیر به کار گرفته شده و زمینه کار مملو از خاکستریهای رنگی خاموش و بیجان است؛ گویی رنگها هم در حال عزیمتاند و اهالی در حال کوچ، تمام رنگ و لعاب منظره پشت سر را با خود میبرند. این حرکت و پویایی حتی در فرم پیکرها نیز به خوبی نمایان است. هیچ یک از پیکرها در حال سکون نیستند، همه با شور و شوق در حال حرکت به پیش هستند و امید و رهایی در حالاتشان موج میزند. تمام عناصر تصویر به نوعی رهایی و آزادی را به نمایش میگذارند. فیگورها فقط لکهرنگهایی هستند که هیچ مرز مشخصی ندارند. نقاش با هوش و ذکاوت خاصی از گذاشتن خطوط کنارهنما برای عناصر تصویر سر باز زده و آنها را از هرگونه قید و بندی رهانده است.
محمود جوادی پور/ بدون عنوان/ 1355/ رنگروغن روی بوم/ 101 در 78 سانتی متر
در نگاه نخست به این تابلوی منظره زندهیاد محمد جوادیپور، بیش از هر چیز بیکرانگی، یکدستی و دورنمای مسحورکننده اثر، مخاطب را تحت تأثیر قرار میدهد. رنگ طلایی مزرعه و زرد خیرهکننده خورشیدی اغراقآمیز، قصهای از یک ظهر گرم تابستانی را روایت میکند. هنرمند در پلان نخست تصویر، مزرعه پهناور و انبوهی را نقاشی کرده و در ورای آن، با نشاندن خانههای کوچک پراکنده و تک درختان سبز، مرزی میان زمین و آسمان را تعریف کرده است. بیشترین سهم نقاشی، به آسمان روشن و یکدست اختصاص یافته تا خورشید فروزان در چنین شرایطی به اوج درخشش و تلألو برسد. ترسیم خورشید در سمت چپ تابلو و درنتیجه خروج اثر از تقارن، نشان از ذوق و عدم انقیاد هنرمند به قواعد ترکیببندی دارد. خطوط مواج گندمزار، سیر متلاطمی را به سمت آرامش و ایستایی در انتهای چشمانداز طی میکند و بدین ترتیب آرامشی امن به بیننده منتقل میشود.
محمود جوادی پور/ گل های کوکب/ 1367/ رنگ و روغن روی بوم/ 100 در 80 سانتی متر
موضوع اثر در تابلوی پیشرو گلهای خوشرنگ کوکب است که در یک گلدان با لعابی خوش آب و رنگ چیده شده و بر روی یک رومیزی با طرحی سنتی قرار گرفتهاند. نقاش با حذف هر نوع عمقنمایی، نگاه مخاطب را بر روی سوژه نقاشی نگه میدارد؛ گویی گل و گلدان به عنوان یک اصل موضوعی، تنها چیزی است که باید دیده شود. حذف حواشی از نقاشی و پرداخت به کلیات اصلی از ویژگیهای بارز نقاشیهای جوادیپور است که در منظرهپردازیها و نقاشیهای فیگوراتیو او نیز قابل مشاهدهاند. قرارگیری گلهای بزرگ کوکب با برگهای سبز بر زمینه روشن جلوهای افزون مییابند. این روند در قسمت پایین اثر به واسطه گلدان و رومیزی رنگارنگ که نسبتاً پالت رنگی مشابهی دارند، در قرارگیری بر زمینه قهوهای میز چوبی تکرار میشود. گلدان به عنوان یک واسطه نقش اتصال دو فضای روشن پسزمینه گل و میز را بازی میکند و رنگبندی غالب آبی و سفید آن، حرکت چشم از بالا به پایین را به صورتی آرام و چشمنواز میسر میسازد.
هرچند تابلو در نگاه نخست یک بازنمایی از صحنهای روزانه است، اما استفاده از عناصر ایرانی، اثر نقاشی را به عنصری نمادگرا و دلالتگر بدل میکند. گل به عنوان یکی از استعارههای ادب فارسی نمایانگر معشوق است که ماندنش همیشگی نیست. از سویی دیگر یادآور سنت نقاشیهای گل و مرغ ایرانی است که این بار در جلوهپردازی نو و با شکوفایی تمام تصویر شده است. گلدان کوزهمانندِ سفالی با لعاب خوشرنگ برای ایرانیان، نمادی از زندگی جسمانی، گویی پیکره سفالین آدمی روح را در درون خود به بند میکشد و ماندن در وادی دو روزه دنیا را ممکن میسازد.
استعاره معنایی که میان گل، گلدان و گذر روزگار در این شعر وجود دارد، در نمایش گلهای شاداب و قرمز نقاشی جوادیپور بیانی تمثیلی مییابد. خطنگاری ابیات نیز بر بدنه گلدان، یادگار تجربیات ارزنده جوادیپور در هنر گرافیک دهههای ۳۰ تا ۵۰ شمسی است که نوع خاصی از طراحی فونت را به همراه داشت و نقاش بار دیگر آن را در این اثر یادآور شده است. بدین طریق جوادیپور پردهای را نقاشی میکند که نه تنها برآمده از تجربیاتش در ادوار مختلف خلق اثر هنری که به خوبی از دل فرهنگ سرزمین مادریاش وام گرفته شده؛ همانگونه که او خود میگفت: «هنر باید در قومیت، فرهنگ و زبان ملتها ریشه داشته باشد»
